|
(أَوْ كَالَّذِي مَرَّ عَلَى قَرْيَةٍ وَهِيَ خَاوِيَةٌ عَلَى عُرُوشِهَا ёки бир зот (Узайр пайғамбар) ҳақидаги масални (билмадингизмики), у зот томлари йиқилиб ҳувиллаб қолган бир қишлоқдан ўтаркан) бу ердаги ав маҳаллан юқоридаги маънога атф қилиб келяпти. Яъни, Иброҳим билан Парвардигори хусусида ҳужжат талашган кимсага ўхшаганни ёки томлари йиқилиб, ҳувиллаб қолган қишлоқдан ўтган одамга ўхшаганни кўрганмисан?
(مَرَّ عَلَى قَرْيَةٍ бир қишлоқдан ўтаркан) Аллоҳ Таоло Ўзининг Китобида бизга ўтган одамнинг ўзи кимлиги ҳақида ҳам, у қишлоқнинг қайси қишлоқлиги ҳақида ҳам хабар бермади. Бу борада Пайғамбар с.а.в.дан ривоят қилинган саҳиҳ ҳадисни ҳам топмадик. Саҳобалар ва тобеинлардан қилинган турли ривоятлар бор. Буни билиш у қадар муҳим ҳам эмас. Оятнинг оқимида асосий эътибор одам ёки қишлоққа эмас, ўлдириш ва тирилтиришга қаратилган. Айнан мана шу ўлдириш ва тирилтириш хусусида тадаббур қилиш, унга аҳамият бериш керак бўлади. Айнан мана шуни Аллоҳ одамларга оят-аломат қилди. Шунинг учун Аллоҳ айтган шу гапларнинг ўзи билангина кифояланамиз.
(وَهِيَ خَاوِيَةٌ عَلَى عُرُوشِهَا томлари йиқилиб ҳувиллаб қолган) (خَاوِيَةٌ ) У ерда ҳеч ким йўқ эди. Ҳовли бўм-бўш эди, деган гапда ҳам шу сўз ишлатилади.
(عَلَى عُرُوشِهَا томлари йиқилиб) яъни, олдин томлари тушиб кетиб, кейин унинг устига деворлари йиқилган.
(عريش ) сўзи уйнинг шифтини англатади. Соябон сифатида қурилган ҳар бир нарса (عريش ) ҳисобланади. Соя солиб турадиган узум новдаси ҳам шундан олинган. Аллоҳ Таолонинг
وَمِمَّا يَعْرِشُونَ
деган гапи ҳам шу қабилдандир.
(أَنَّىَ يُحْيِـي هَـَذِهِ اللّهُ بَعْدَ مَوْتِهَا Аллоҳ бу хароб бўлган қишлоқни қандай тирилтирар экан-а?). Қандай қилиб Аллоҳ буларни ўлганларидан кейин тирилтирар экан-а?
(ثُمَّ بَعَثَهُ ) кейин уни тирилтирди.
(قَالَ بَل لَّبِثْتَ مِئَةَ عَامٍ «Бир кун ё ярим кун турдим», деди). Гўё у ўзини ухлаб турдим, деб ўйлади. Одатдаги уйқу у айтган муддатдан кўп бўлмайди. Аллоҳ уни тирилтирган пайтда қуёшнинг ботмаганини кўриб, ўша гапини айтган бўлиши мумкин.
(قَالَ بَل لَّبِثْتَ مِئَةَ عَامٍ Аллоҳ деди: Йўқ, юз йил турдинг). Шунда Аллоҳ унга юз йил турганини билдирди. Балки сўзи тескари маънони билдириб келяпти. Яъни, сен ўзинг айтганингдек
128-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232